Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2011

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- Ο Επίκουρος στον 21ο αιώνα




Η ουσία του εγχειρήματός μου δεν είναι διαφορετική από εκείνη του Λουκρήτιου, που χρησιμοποίησε τους λατινικούς στίχους του για να καταστήσει τις περίεργες εκείνες και βαθιές συλλήψεις του ελληνικού πνεύματος κατανοητές και χρήσιμες σε πάμπολλους συμπατριώτες του. Σκοπός των δοκιμίων αυτών είναι η μεταλαμπάδευση του πνεύματος του Επίκουρου στον 21ο αιώνα. Οι αποκαλύψεις του Επίκουρου στάθηκαν ένα ιδεολογικό ανάχωμα ενάντια στις πολυάριθμες και ανησυχητικές αντιλήψεις που προπαγάνδιζαν από κοινού κάθε λογής ηθικολόγοι, θεολόγοι, "προφήτες", αστρολόγοι και άλλοι αγύρτες, που αντλούσαν οφέλη από την εκμετάλλευση της άγνοιας και του φόβου. Ενάντια σ όλους αυτούς εκστράτευσαν σαν πύρινη θύελλα οι Επικούρειοι στον Μεσογειακό κόσμο, μοιράζοντας σοφία και παρηγοριά, οργανωμένοι σε φιλοσοφικές σχολές -μια παράδοση που είχε αρχίσει με τον Επίκουρο και συνεχίστηκε αδιάλειπτα επί έξι αιώνες. Μόνο με την έλευση του Μεσαίωνα το κίνημα του επικουρισμού οδηγήθηκε τελικά στο περιθώριο και έπαψε να υπάρχει.
Αλλά η κληρονομιά του Επίκουρου δεν έμελλε να αφανιστεί για πάντα...

Eric Anderson



                          ΕΚΔΟΣΕΙΣ - ΘΥΡΑΘΕΝ

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΚΗΠΟΥ ΑΘΗΝΩΝ


Για την υπεράσπιση του δικαιώματος στη ζωή, στην ελευθερία, στην ευδαιμονία.

Ως γνωστόν, ο φιλοσοφικός Κήπος του Επίκουρου ιδρύθηκε πριν από δύο χιλιάδες τριακόσιες δέκα πέντε περιστροφές της Γης γύρω από τον Ήλιο, στην Αθήνα.

Σύμφωνα με τις αρχαίες κειμενογραφικές πηγές, ο Κήπος του Επίκουρου βρισκόταν κάπου ανάμεσα στο Δίπυλο και την Ακαδημία. Λειτούργησε ως σχολή φιλοσοφίας αλλά και ως εκδοτικός οίκος των επικούρειων συγγραμμάτων τουλάχιστον για πεντακόσια χρόνια στην Αθήνα, ίσως και περισσότερο. Στο διάστημα αυτό η επικούρεια φιλοσοφία που ύψωσε τον άνθρωπο στο ανάστημά του δείχνοντας την οδό για την επίτευξη της ευδαιμονίας, διδάχθηκε σε όλη την έκταση του ελληνιστικού και στη συνέχεια του ρωμαϊκού κόσμου.

Λαμπρές προσωπικότητες της ελληνιστικής εποχής, της ρωμαιοκρατίας αλλά και της ύστερης αρχαιότητας διδάχθηκαν και δίδαξαν επικούρεια φιλοσοφία όπως οι: Μητρόδωρος ο Λαμψακηνός, Λεόντιον, Πολύαινος
ο Λαμψακηνός, Έρμαρχος ο Μυτιληναίος, Κολώτης ο Λαμψακηνός, Λεοντεύς ο Λαμψακηνός, Θεμίστη η Λαμψακηνή, Μαμμάριον, Ηρόδοτος ο Αθηναίος, Ιδομενεύς ο Λαμψακηνός, Πολύστρατος, Διονύσιος, Βασιλείδης, Απολλόδωρος ο Αθηναίος, Ζήνων ο Σιδώνιος, Δημήτριος ο Λάκων, Λουκρήτιος, Διογένης ο Ταρσεύς, Φαίδρος ο Αθηναίος, Πάτρων, Σίρων, Φιλόδημος ο Γαδαρηνός, Διογένης ο Οινοανδεύς, Αμαφίνιος, Διογενειανός και τέλος ο Παλλαδάς ο Αλεξανδρινός, που έζησε πάμφτωχος κατά την βασιλεία του Αρκάδιου.

Ακολούθησε το «διάλειμμα των χιλίων ετών βαρβαρότητας» μέχρι που η δίψα των εχέφρονων ανθρώπων για γνώση έφερε στη δυτική Ευρώπη την Αναγέννηση και μαζί της μια σειρά από εξίσου σημαντικές προσωπικότητες οι οποίες όχι μόνον αναβίωσαν τη μελέτη της επικούρειας διδασκαλίας, αλλά έθεσαν χάρη στην επικούρεια φυσική τις βάσεις για την ανάπτυξη όλων ανεξαιρέτως των επιστημών, εφόσον η επικούρεια διδασκαλία κάλυπτε εξαρχής και με ορθότατο τρόπο ένα ευρύτατο επιστημονικό φάσμα γνώσεων από την κοσμολογία και την αστρονομία μέχρι την βιολογία και την ψυχολογία.

Η αρχή της θεωρίας των ατόμων, η αρχή του διαστημικού κενού, η κίνηση των ατόμων, η κίνηση των πλανητών, το ηλιοκεντρικό σύστημα, αλλά ακόμη και η θεωρία της εξέλιξης των ειδών, όπως ακριβώς διατυπώθηκε από τον Δαρβίνο (!), όλα μα όλα περιέχονταν εξαρχής στην επικούρεια διδασκαλία και έβρισκαν τέλεια εφαρμογή τόσο στην ψυχολογία όσο και στην κοινωνική ηθική.

Κι όλα αυτά τα παρατήρησαν, τα μελέτησαν και τα δίδαξαν από την εποχή της Αναγέννησης κι έπειτα εξαίρετες διάνοιες της φιλοσοφίας, της τέχνης και της επιστήμης όπως ο Λορέντζο Βάλλα, ο Πιερ Γκασσεντί, ο Μονταίν, ο Γκιατσαρντίνι, ο Μπερνιέ, ο Χομπς, ο Ντιντερό, ο Λαροσφουκό, ο Λα Μεττρί, ο Λοκ, ο Μολιέρος, ο Ισαάκ Νεύτων, ο Ρόμπερτ Μπόιλ, ο Ρόμπερτ Χουκ, ο Σαιντ Εβρεμόντ, ο Ελβέτιους, ο Χόλμπαχ, ο Ντε Κοντιγιάκ, όλοι κοντολογίς όσοι συνέβαλαν στο θαύμα του Διαφωτισμού, ενώ ο Τόμας Τζέφερσον, συντάκτης της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας και τρίτος πρόεδρος των ΗΠΑ, διακήρυξε απερίφραστα: «Είμαι και εγώ ένας επικούρειος. Θεωρώ ότι οι γνήσιες θέσεις του Επίκουρου περιέχουν ό,τι πιο ορθολογικό μας έχει κληροδοτήσει η Ελλάδα και η Ρώμη στο χώρο της ηθικής φιλοσοφίας».

Στην Ελλάδα, η επικούρεια διδασκαλία παρέμεινε εν πολλοίς άγνωστη και εντελώς αγνοημένη από τα πλήθη του μεσαιωνικού σκοταδισμού. Πρώτος ξαναδίδαξε επικούρεια φιλοσοφία – πριν αλλά και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο – ο καθηγητής Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, από τους πρώτους πανεπιστημιακούς δασκάλους της Θεσσαλονίκης, Ίωνας κι αυτός στην καταγωγή, που συνέγραψε το εξαίρετο βιβλίο «Επίκουρος: η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου». Αργότερα ακολούθησαν κι άλλες σποραδικές ελληνικές εκδόσεις επικούρειων συγγραμμάτων, όπως εκείνο του Νίκου Ψυρούκη ή του Μπέντζαμιν Φάρρινγκτον. Κατά την τελευταία δεκαετία δημιουργήθηκε μια ολόκληρη επικούρεια «βιβλιοθήκη» με αξιόλογα συγγράμματα, ενώ τα τελευταία χρόνια κυκλοφορεί με επιτυχία το περιοδικό, «Ο ΚΗΠΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ».

Όλα αυτά είναι σημάδια πως ο σπόρος του Χαράλαμπου Θεοδωρίδη άρχισε να φυτρώνει και πως όλο και περισσότεροι άνθρωποι της χώρας μας βρίσκουν στην επικούρεια διδασκαλία τις πιο ικανοποιητικές απαντήσεις στα θεμελιώδη φιλοσοφικά ζητήματα, τόσο τα γενικά όσο και τα ειδικά, εκείνα της καθημερινότητας. Στη σημερινή εποχή η ανάγκη προσέγγισης και βίωσης της επικούρειας φιλοσοφίας οδηγεί στην πρόθεση ίδρυσης νέων Κήπων. Στα πλαίσια αυτά ιδρύθηκε και λειτουργεί ο Φιλοσοφικός Κύκλος,

Φίλοι της Επικούρειας Φιλοσοφίας "Κήπος Αθηνών"

Σκοπός των Φίλων της Επικούρειας Φιλοσοφίας "Κήπος της Αθήνας" είναι η ηθική και φυσική υπεράσπιση του δικαιώματος στη ζωή, στην ελευθερία και εντέλει στην ευδαιμονία, μέσω της αποκατάστασης, ανάδειξης, διάδοσης και βίωσης της Επικούρειας Φιλοσοφίας στην σύγχρονη εποχή.

ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΩΝ ΠΡΟΘΕΣΙΣ

ΜΕΤΑ ΠΟΛΛΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΩΣ ΑΛΛΟΥΣ ΝΟΥΘΕΤΗΣΟΜΕΝ
ΚΑΙ ΝΥΝ ΚΑΙ ΔΙΑΠΡΕΨΑΝΤΕΣ ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ
ΟΥΤΩΣ ΑΠΟΤΟΜΟΙ ΓΕΝΗΘΕΝΤΕΣ
ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΕΧΟΝ ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΤΑΤΟΝ ΕΠΙΚΟΥΡΩΙ
ΚΑΘ’ ΟΝ ΖΗΝ ΗΙΡΗΜΕΘΑ ΠΕΙΘΑΡΧΗΣΟΜΕΝ
ΩΣ ΚΑΙ ΠΑΡΡΗΣΙΑΙ

Ως Επικούρειοι έχουμε την πρόθεση

ότι με πολλή πεποίθηση θα διδάξουμε τους άλλους
και τώρα και όταν διαπρέψουμε,
όσοι έτσι απότομα γεννηθούμε από τους καθηγητές,
αλλά το ενωτικό και πιο σημαντικό είναι
ότι θα πειθαρχούμε στον Επίκουρο,
σύμφωνα με τον οποίο επιλέξαμε να ζούμε
καθώς και στην ελεύθερη και θαρρετή έκφραση γνώμης.

Φιλόδημος – Περί Παρρησίας 45


Ιστοχώρος, www.epicuros.gr

Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο, ideoszen@gmail.com



Επικοινωνήστε με τον Κήπο Αθηνών στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο

ideoszen@gmail.com ή στο 6945218024

για συμμετοχή στις συναντήσεις και στις εκδηλώσεις καθώς και για περισσότερες πληροφορίες.



www.epicuros.gr

Ένας μοντέρνος φιλόσοφος - εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ













Κλικ εδώ
http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=153293

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

Γεννήθηκε το 1883 στην Kαισάρεια της Kαππαδοκίας στη Μικρά Ασία.
Το 1900 αποφοίτησε από τη Mεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη. Το 1913 πήρε πτυχίο φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Aθηνών. Το 1915 έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία, ιστορία και φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια της Λειψίας και του Mονάχου. Το 1918 αναγορεύτηκε διδάκτωρ της φιλοσοφίας με τη διατριβή «Κοινωνικές εκδηλώσεις του ερωτικού συναισθήματος». Το 1919 επέστρεψε στην Ελλάδα. Το 1921 διορίστηκε ως φιλόλογος και το 1925, έτος ίδρυσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κατέλαβε την έδρα της φιλοσοφίας.

Με το έργο του 1954 "Επίκουρος, η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου", έγινε ο πρώτος σύγχρονος Έλληνας που ασχολήθηκε συστηματικά με το φιλόσοφο Επίκουρο και άνοιξε τον δρόμο προς την επανακάλυψη της επικούρειας φιλοσοφίας στην εποχή μας.



Το βιβλίο είναι εξαιρετικό, μοναδικό στα ελληνικά γράμματα.  Αποτελεί ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών και ουσιαστικής μάθησης. Ο Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, όχι μόνο μας προσφέρει ανεκτίμητη γνώση για τον Επίκουρο και τη Φιλοσοφία του, αλλά μας διδάσκει την αληθινή ιστορία του αρχαίου κόσμου.




Η προσωπογραφία του φιλοτεχνήθηκε από το θαυμάσιο ζωγράφο
Πολύκλειτο Ρέγκο .

Ο Θεοδωρίδης , στα μαύρα χρόνια της Κατοχής,
εκπλήρωσε το πατριωτικό χρέος του συνεργαζόμενος με την Αντίσταση.
Για το λόγο αυτό η Ελληνική Πολιτεία τον τίμησε καταλλήλως:
τον απέλυσε από τη θέση του, ενώ άφησε ανενόχλητους
συναδέλφους του που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές.


Έργα
  • «Μελέτη για τον Στέφαν Γκιόρκε», δοκίμιο, 1921
  • «Η θέση της σημερινής ψυχολογίας», δοκίμιο, 1921
  • «Το συναισθηματικό στη διανόηση του Καντ», δοκίμιο, 1924
  • «Ιστορία της ελληνικής φιλοσοφίας», μετάφραση του έργου των Τσέλλερ και Νέστλε, 1942.
  • «Επίκουρος, η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου», 1954
  • «Εισαγωγή στη φιλοσοφία», 1955

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ   www.epicuros.gr

Στη σύγχρονη εποχή, ο Επίκουρος απαντήθηκε ξανά στην νεοελληνική γραμματεία με το βιβλίο του καθηγητή Χ. Θεοδωρίδη «Ο Επίκουρος» από τις εκδόσεις ΕΣΤΙΑ.



ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΑΝΕΔΕΙΞΕ ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ
ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Τ Ι Μ Η ΚΑΙ Μ Ν Η Μ Η

Σχετικά πρόσφατα τα άπαντα του μεγάλου Δασκάλου αλλά και έργα άλλων επικούρειων όπως του Διογένη Οινοανδέα και Φιλόδημου όπως και αναλύσεις ή μελέτες σχετικές με την επικούρεια φιλοσοφία υπάρχουν στη διάθεσή μας χάριν στην συστηματική προσπάθεια των ανθρώπων των εκδοτικών οίκων ΘΥΡΑΘΕΝ, ΜΑΡΙΟΣ ΒΕΡΕΤΤΑΣ, αλλά και των υπολοίπων που αναφέρονται στην ενότητα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ της παρούσης ιστοσελίδας.

Τα λεγόμενα και νομιζόμενα των Επικούρειων που έχουν φτάσει στις μέρες μας, είναι εξαιρετικά λίγα, ειδικά αν τα συγκρίνουμε με τα σωζόμενα των άλλων φιλοσοφικών σχολών. Ο Επίκουρος φαίνεται δεν ήταν στα μέτρα αυτών των «ανθρώπων» που αρέσκονταν να τρέφουν την φωτιά με παπύρους και περγαμηνές, δηλαδή αυτών που τελικά έφεραν τον μεσαίωνα στην ανθρωπότητα.

Σήμερα τα επικούρεια σωζόμενα φέρουν τη συστηματική διαστρέβλωση αιώνων ως προς τις έννοιές τους και αυτό είναι που είναι ανάγκη να ανατραπεί και να αποδοθούν τα πρέποντα στη μεγάλη αυτή Ελληνική Σχολή. Το ρόλο αυτό τον έχουν αναλάβει οι σύγχρονοι Επικούρειοι ανά τον κόσμο. Από την εποχή του Διαφωτισμού και μετά βλέπουμε μελέτες και έρευνες κυρίως Δυτικών. Τις τελευταίες δεκαετίες βλέπουμε με χαρά το φαινόμενο αυτό να εκδηλώνεται και στον σημερινό ελλαδικό χώρο, με ιδιαίτερη ένταση τα τελευταία χρόνια.

Το κυριότερο και το πιο σημαντικό είναι ότι σήμερα, η Επικούρεια Φιλοσοφία τυγχάνει ευρύτατης αποδοχής από όσους έχουν την ευκαιρία να τη γνωρίσουν. Έτσι με τον τρόπο αυτό, 2.300 χρόνια μετά, ο Δάσκαλος συνεχίζει να διδάσκει και εμείς οι σύγχρονοι επικούρειοι συνεχίζουμε στον δρόμο που χάραξε ακόμη και με την δημιουργία νέων Κήπων, ακολουθώντας τα τελευταία του λόγια, δηλαδή το "ΧΑΙΡΕΤΕ ΚΑΙ ΜΕΜΝΗΣΘΕ ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ".

 






Η βίλα των παπύρων


Το 1715 ανακαλύφθηκε στο Ηράκλειο Ερκουλάνο, πόλη στους πρόποδες του Βεζούβιου που είχε καταστραφεί με την ηφαιστειακή έκρηξη, μια ρωμαϊκή βίλα που ανήκε στον Πείσωνα, πεθερό του Ιούλιου Καίσαρα. Εντός της βίλας ανακαλύφθηκε μια ολόκληρη βιβλιοθήκη που αποτελούνταν από παπυρικά κείμενα. Τα παπυρικά ρολά είχαν απανθρακωθεί και διατηρηθεί έτσι, από την ηφαιστειακή έκρηξη και τις συνθήκες που επικράτησαν μετά. Από την εποχή της ανακάλυψής τους έως και σήμερα γίνονται τιτάνιες προσπάθειες ανάγνωσή τους. Στο διάστημα αυτό έχουν έρθει στο φως εκατοντάδες αρχαία κείμενα για πρώτη φορά στην ιστορία. Τα περισσότερα εξ αυτών ανήκουν στην επικούρεια φιλοσοφία. Η προσπάθεια της ανάγνωσης και αποκατάστασης των παπυρικών κειμένων συνεχίζεται ως τις ημέρες μας, προσφέροντας νέα πολύτιμα επικούρεια αποσπάσματα.

Απο το www.epicuros.gr.
Κλικ εδώ




ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ - ΒΙΝΤΕΟ

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ - μαντική


Η μαντική

είναι ανύπαρκτη, δεν υπάρχει. Κι αν, ακόμα, υπήρχε θα έπρεπε να πιστεύουμε πως

ό,τι γίνεται έξω από εμάς δεν έχει καμία σημασία μπροστά σ’ αυτό που

αποφασίζουμε εμείς οι ίδιοι».

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ





Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου 2011

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Λουκρήτιος - Για την φύση των πραγμάτων (De Rerum Natura)



Το μνημειώδες έπος του Λουκρήτιου «Για την Φύση των Πραγμάτων», προάγγελος και μοναδικός αρχαίος πρόγονος της σύγχρονης επιστήμης, είναι η ποιητική εκδοχή του χαμένου ελληνικού έργου Περί Φύσεως του Επίκουρου, της λαμπρότερης έκφανσης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας: ένας αριστουργηματικός ύμνος στην ελευθερία από τα δεσμά της θρησκείας, του φόβου, των παθών, της άγνοιας. Είναι ο αρχαίος καταστατικός χάρτης της ελεύθερης βούλησης· η τίμια φωνή που έρχεται από τα βάθη των αιώνων να θερμάνει τις καρδιές εκείνων που στέκονται αλύγιστοι μπρος στο θάνατο, με μόνο όπλο την πνευματική εντιμότητα. Λίγοι αρχαίοι συγγραφείς εμπνέουν τον σεβασμό που έχει κερδίσει με το De rerum natura ο Λουκρήτιος. Επιστήμονας, ποιητής, Επικούρειος φιλόσοφος, έγραψε ένα έργο βαθιά διαποτισμένο από το παράδοξο: έγραψε ποίηση πατώντας πάνω στο θάνατο της ποίησης - του έρωτα, του φόβου, της επιθυμίας, του μύθου και της ψευδαίσθησης, του λάθους, της παράδοσης, της θρησκείας. Το μόνο που τον εκστασιάζει είναι το μυστήριο που αποκάλυψε η επικούρεια φιλοσοφία. Και τούτο το μυστήριο είναι πως δεν υπάρχει κανένα μυστήριο· μοναχά κάτι αραχνοφωλιές μες στον ανθρώπινο νου...
Το De rerum natura γράφτηκε με κόπο, όπως δηλώνει ο συγγραφέας του, αλλά και με κατάδηλο ενθουσιασμό. Ο Λουκρήτιος επισημαίνει πόσο δύσκολο του ήταν να μεταφέρει σε λατινικό στίχο «τις ανακαλύψεις των Ελλήνων που τις τυλίγει σκοτάδι», στην προσπάθειά του να καταστήσει ελκυστική για τον αναγνώστη του την επικούρεια φυσική· αλλά, όπως γράφει, «υπομένω κάθε κόπο και ξάγρυπνος περνώ νύχτες ατάραχες, ψάχνοντας τις λέξεις και τους στίχους που θα μου δώσουν τη δύναμη ν' ανοίξω το δρόμο για το πνεύμα σου ρίχνοντας φως λαμπρό για να μπορέσεις να δεις σ' όλο τους το βάθος τα κρυμμένα μυστικά»... Κατόρθωσε έτσι να συγγράψει ένα από τα σπουδαιότερα έργα όλων των εποχών, όχι απλώς χάρη στις λογοτεχνικές αρετές του αλλά, όπως επισημαίνει ο ίδιος, «γιατί μιλώ για πράγματα σπουδαία και μεγάλα, κι αγωνίζομαι να λευτερώσω το νου από τα δεσμά της θρησκείας· κι ακόμη, γιατί πλάθω στίχους φωτεινούς για θέματα σκοτεινά, αγγίζοντάς τα όλα με τη χάρη των Μουσών».
Αν αναλογιστεί κανείς ότι το έργο -επί αιώνες θαμμένο στα άδυτα ενός μοναστηριού της νότιας Γερμανίας, ώσπου ήρθε στο φως το 1417- σήμερα κυκλοφορεί στα αγγλικά σε είκοσι πέντε διαφορετικές εκδόσεις, αντιλαμβάνεται ότι η πρώτη πλήρης έκδοση της «Φύσης των πραγμάτων» στα ελληνικά έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό της ελληνικής βιβλιογραφίας.



ΕΚΔΟΣΕΙΣ -  ΘΥΡΑΘΕΝ

Φώτης Περλικός - Η ΦΥΣΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΤΗΝ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ



Ίσως ο τομέας με τον οποίο ασχολήθηκε ο Επίκουρος, από τον οποίο έχουμε τα λιγότερα σήμερα αποσπάσματα, είναι η φυσική του φιλοσοφία. Η επιρροή του ατομισμού του Λεύκιππου και του Δημόκριτου είναι παραπάνω από εμφανής στο έργο του. Ο Επίκουρος ασχολήθηκε επισταμένα με την μελέτη της φύσης και έγραψε μεταξύ άλλων και ένα τεράστιο έργο, το Περί Φύσεως, που εκτεινόταν σε 37 τόμους! Τα λίγα αποσπάσματα που μας έχουν παραδοθεί είναι κυρίως κείμενα του Λουκρήτιου και του Διογένη Οινοανδέα αλλά και λίγα του ίδιου του Επίκουρου. Είναι εντυπωσιακό πόσο κοντά με τις σύγχρονες επιστημονικές τάσεις βρίσκεται η σκέψη του. Μπορούμε να διακρίνουμε στο έργο του ψήγματα του Χάιζενμπεργκ, του Αϊνστάιν, του Δαρβίνου αλλά και σύγχρονων νευροφυσιολόγων.

Μερικές από τις βασικότερες αρχές της φυσικής φιλοσοφίας του Επίκουρου θα μπορούσαν να συνοψιστούν:

· Τίποτα δεν δημιουργείται ποτέ από το τίποτα.

· Ο κόσμος δεν δημιουργήθηκε από θεία παρέμβαση

· Ακόμα και αν υπάρχουν θεοί, αυτοί δεν επιδρούν στον φυσικό κόσμο

· Η ύλη δεν καταστρέφεται σε τίποτα. Υπάρχει δηλαδή η αρχή της διατήρησης της ύλης

· Πρωταρχικά στοιχεία της ύλης δεν είναι στοιχεία που μπορούμε να αντιληφθούμε (φωτιά, αέρας, νερό κτλ), αλλά μικρά αδιαίρετα άφθαρτα σωματίδια (τα άτομα).

· Τίποτα δεν μπορεί να γίνει αισθητό αν δεν έχει υλική υπόσταση. Τίποτα δεν υπάρχει εκτός από τα άτομα και το κενό ανάμεσά τους.

· Όλα τα σώματα είτε είναι άτομα, είτε προέρχονται από ένωση ατόμων.

· Το σύμπαν είναι άπειρο. Δεν βρισκόμαστε στο κέντρο του σύμπαντος, αλλά είμαστε ένας από τους αναρίθμητους κόσμους ενός αχανούς σύμπαντος.

· Τα άτομα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση μέσα στο κενό. Μπορούν να συνεχίσουν σε ευθεία, να συγκρουστούν, να αλλάξουν κατεύθυνση, να ενωθούν με άλλα άτομα στη δημιουργία σύνθετων σωμάτων.

· Οι κόσμοι και τα έμβια όντα δημιουργούνται από τυχαία γεγονότα λόγω της χαοτικής κίνησης των ατόμων

· Αυτό που αποκαλούμε «ψυχή» είναι σωματική οντότητα με υλικά χαρακτηριστικά, και δεν συνεχίζει να υπάρχει μετά τον θάνατο.

· Η αίσθηση είναι αξιόπιστη, διότι δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κάτι άλλο πιο αξιόπιστο από αυτήν.

Ο Επίκουρος διαμόρφωσε μια φιλοσοφία βασισμένη στον άνθρωπο και στην επιδίωξη της προσωπικής του ευτυχίας. Έθεσε το άτομο στο κέντρο της φιλοσοφίας του, και δίδαξε μια στάση ζωής προσανατολισμένη στην επίτευξη της προσωπικής του ηδονής (την έννοια δεν την χρησιμοποιεί ο Επίκουρος με το περιεχόμενο που της δίνουμε συνήθως. Αναφέρεται στην απουσία οποιουδήποτε πόνου. Θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε και αταραξία). Οι κανόνες της κοινωνικής συμβίωσης, οι αξίες και οι αρχές μιας κοινωνίας, οι θεσμοί της κτλ δεν εκπορεύονται από καμία άλλη δύναμη πέραν του ατόμου και της προσπάθειάς του να μεγιστοποιήσει την προσωπική του ωφέλεια. Μια ωφελιμιστική οπτική των πραγμάτων που θα επιζήσει ως τις μέρες μας.

Μια τέτοια όμως στάση δεν μπορεί να σταθεί παρά μόνο αν στηρίζεται στα στέρεα θεμέλια της γνώσης της φύσης. Μόνο έτσι μπορεί ο άνθρωπος να απελευθερωθεί από τα δεσμά της θρησκείας, ή οποιασδήποτε άλλης δεισιδαιμονίας, που καταλήγει να ελέγχει την κοινωνική του συμπεριφορά. Όπως λέει και ο ίδιος ο Επίκουρος:

«Δεν είναι δυνατόν να απελευθερωθεί κανείς από τους φόβους για πιο σημαντικά θέματα, εάν δεν γνωρίζει ποιά είναι η φύση του σύμπαντος, και ταράζεται με αυτά που λένε οι μύθοι. Δεν μπορεί συνεπώς να απολαμβάνει ακέραιες τις ηδονές της ζωής, χωρίς την φυσική επιστήμη.»

Αλλιώς ο άνθρωπος γίνεται εύκολα υπόδουλος των φόβων του (και όσων φυσικά εκμεταλλεύονται αυτούς τους φόβους). Η ανεξαρτησία του ανθρώπου προϋποθέτει την απελευθέρωση από τον φόβο του μεταφυσικού. Ενός φόβου που προκύπτει όταν καταργούμε την λογική και την παρατήρηση ως οδηγούς της φιλοσοφίας μας. Πάλι με τα λόγια του Επίκουρου:

«Η μελέτη της φύσης δεν κάνει τους ανθρώπους αλαζόνες και φαφλατάδες, ούτε και τέτοιους που να επιδεικνύουν την, αξιοζήλευτη για πολλούς, μόρφωσή τους, αλλά περήφανους και ανεξάρτητους ανθρώπους που πιστεύουν στην αξία των δικών τους αγαθών και όχι σε ξένα πράγματα.»

Και η μελέτη της φύσης έρχεται με την παρατήρηση και την λογική επεξεργασία της. Αυτή είναι η βάση του εμπειρισμού του Επίκουρου. Ο εμπειριστής δεν στηρίζεται στην θεωρία για να φτιάξει τους κανόνες του αλλά στην προσεκτική παρατήρηση και στο πείραμα, δίνοντας έμφαση στην επαγωγική σκέψη παρά στην αφαιρετική. Για τους εμπειριστές τα στοιχεία προηγούνται της θεωρίας και είναι δυνατόν κάποιος να είναι αντικειμενικός παρατηρητής των στοιχείων.

Το αντίθετο ρεύμα του εμπειρισμού υπήρξε ο ρασιοναλισμός. Οι εκπρόσωποί του πολλοί και διάσημοι. Ο Πλάτωνας, ο Καρτέσιος, ο Λάιμπνιτζ, ο Σπινόζα κτλ. Ο ρασιοναλισμός κάνει διάκριση μεταξύ της a priori γνώσης, που ενυπάρχει στο σύμπαν (πράγμα που δεν δέχεται ο εμπειρισμός) και βγαίνει αφαιρετικά ξεκινώντας από «αναλλοίωτες» αλήθειες, και της a posteriori γνώσης που μπορεί να εξαχθεί επαγωγικά από την παρατήρηση των αισθήσεων. Πολλοί, όπως ο Πλάτωνας, υποτιμούσαν κατάφορα τις αισθήσεις ως πηγή γνώσης. Μιλούσε για μορφές μη αντιληπτές στην πραγματικότητα, κατανοητές μόνο θεωρητικά.

Η λογική πίσω από αυτή την σχολή σκέψης είναι προφανής. Να δημιουργήσει σύγχυση στον άνθρωπο ανάμεσα σε αυτά που βλέπει και αυτά που τον πείθουν να πιστέψει, να πείσει τον άνθρωπο ότι αυτά που αυτός αντιλαμβάνεται δεν είναι η πραγματικότητα, να τον κάνει να φοβάται να αντιμετωπίσει την ζωή με τις δικές του δυνάμεις και κατά συνέπεια να δεχτεί ότι δεν είναι ικανός να σχεδιάσει και να προγραμματίσει ανεξάρτητος τη ζωή του. Ότι πρέπει να υπακούει σε αυτούς που καταλαβαίνουν καλύτερα από εκείνον τα πράγματα και σε κείνους που ξέρουν καλύτερα από κείνον πώς να τα διαχειριστούν. Ο Πλάτωνας μιλούσε για μια ολιγαρχία φιλοσόφων, ενώ προσπάθησε να εφαρμόσει τις ιδέες του με τον τύραννο των Συρακουσών. Είναι κλασική λογική πίσω από κάθε ολοκληρωτική νοοτροπία, κάποιοι άλλοι πάντα είναι σε θέση να γνωρίζουν καλύτερα από το ίδιο τα άτομο το δικό του καλό. Ο Επίκουρος στάθηκε απέναντι σ’αυτές τις λογικές:

«Πρέπει να αναλογιζόμαστε τον αληθινό σκοπό της ζωής έχοντας κατά νου όλες εκείνες τις ολοφάνερες μαρτυρίες των αισθήσεων στις οποίες στηρίζουμε τις απόψεις μας. Ειδάλλως τα πάντα θα είναι γεμάτα αμφιβολία και σύγχυση.»

Αυτή την σύγχυση εκμεταλλεύεται για αιώνες κάθε σύστημα αξιών και πεποιθήσεων που θέλει να καταπνίξει την ανθρώπινη ανεξαρτησία και ελευθερία. Διότι στηρίζουν την αναγκαιότητά τους ακριβώς σε αυτήν την σύγχυση και την αμφιβολία. Ο ελεύθερος άνθρωπος δεν έχει καμία ανάγκη να ρυθμίζει τη ζωή του με βάση τις επιταγές τους (εδώ θα μπορούσαμε να θυμηθούμε και τα περίφημα λόγια του Καζαντζάκη). Εκεί λοιπόν που δεν υπάρχει σύγχυση, αναλαμβάνουν να την δημιουργήσουν. Ένστικτα, αισθήματα, αποκαλύψεις, θείες ενοράσεις, διαλεκτικοί υλισμοί, όλα παίζουν το ίδιο παιχνίδι του εξουσιασμού. Φτάνει να λείπει ο ορθολογισμός και η παρατήρηση της αντικειμενικής πραγματικότητας. Ή με χρήση όρων γενικόλογων, ασαφών και αφηρημένων όπως θεία πρόνοια, θεία χάρη, φυλετική υπεροχή, κοινωνική δικαιοσύνη κτλ που αντιμάχονται κάθε αυστηρή λογική τους ανάλυση.

Κάθε θρησκεία στην ιστορία, κάθε ιδεολογία, κάθε πολιτικό ρεύμα σχεδόν, προσπάθησε να ελέγξει τον άνθρωπο προσφέροντάς του ουτοπίες. Η αποδοχή μιας ουτοπίας είναι εύκολο σε έναν άνθρωπο που έχει καταργήσει την παρατήρηση της πραγματικότητας και την ορθολογική κριτική της. Είναι μια διαρκής προσπάθεια ιδεολογικοποίησης της πραγματικότητας, αντικατάστασης δηλαδή της εμπειρικής πραγματικότητας με μια άλλη ορθότερη, που ανταποκρίνεται στην εκάστοτε κοσμοθεωρία. Και οι μηχανισμοί αυτής της προπαγάνδας είναι τεράστιοι όσο και οι μηχανισμοί της εξουσίας. Αιώνιο πνεύμα, θέλημα θεού, παράδεισος, ανώτερη φυλή, δικτατορία του προλεταριάτου, αταξική κοινωνία είναι απλά λίγα από τα παραδείγματα που οδήγησαν στην σφαγή εκατομμυρίων ανθρώπων και την υποδούλωση δισεκατομμυρίων. Όπως έλεγε και ο επικούρειος Διογένης Οινοανδέας:

«Είναι κατ’ αρχήν οι φόβοι, ο φόβος του Θεού, ο φόβος του θανάτου, ο φόβος του πόνου. Και κοντά σ’αυτούς, είναι όσες επιθυμίες ξεπερνούν τα φυσικά τους όρια. Να ποιες είναι οι ρίζες όλων των κακών.»

Όταν ο άνθρωπος πειστεί να θυσιαστεί για σκοπούς πέρα από τα άμεσα και πραγματικά του συμφέροντα, πάντα θα υπάρχουν αυτοί που θα μαζεύουν και θα απολαμβάνουν τις θυσίες. Γι’ αυτό ο Μπέναρντ Ράσελ έλεγε, αντιλαμβανόμενος τις τυραννικές όψεις των αφηρημένων εννοιών, ότι η ο εμπειρισμός είναι η μόνη φιλοσοφία που είναι συμβατή με την δημοκρατία.

Στην εποχή μας τα πορίσματα των επιστημών μας επιτρέπουν όχι μόνο να κάνουμε την ζωή μας ευκολότερη, να βελτιώνουμε την παραγωγή μας κτλ αλλά να έχουμε πολύ καλύτερη αντίληψη της πραγματικότητας. Είναι πολύ δυσκολότερο για τον σύγχρονο ορθολογικά σκεπτόμενο άνθρωπο να πέσει θύμα των ίδιων πρακτικών που για χιλιετίες εξουσίαζαν την σκέψη του. Ο ορθολογικά σκεπτόμενος άνθρωπος όμως συνεχίζει να αποτελεί την εξαίρεση σε ένα κόσμο όπου φουντώνουν ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός, οι φυλετικές διαφορές και ο εθνικιστικός παραλογισμός ενώ νεκρές ιδεολογίες συνεχίζουν να αντιστρατεύονται στην προσπάθεια για πρόοδο του ανθρώπου. Η καλύτερη μελέτη του Επίκουρου έχει ακόμα πάρα πολλά να προσφέρει.

Περλικός Φώτης

Βιογραφικό σημείωμα

Ο Φώτης Περλικός είναι Ιατρός και υποψήφιος διδάκτωρ Ιατρικής. Είναι συνδημιουργός και συνδιαχειριστής του e-rooster.gr. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Φιλελεύθερης Συμμαχίας και διετέλεσε Προεδρός της από το 2007 έως το 2010. Το 2011 αποχώρησε από μέλος της. Είναι μέλος της Γραμματείας Πολιτικής Έρευνας και Νέων Ιδεών της Δημοκρατικής Συμμαχίας.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ - E - ROOSTER

Φώτης Περλικός- Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΩΝ




Το φιλοσοφικό ρεύμα που δημιούργησε ο Επίκουρος ήταν μια όαση ανάμεσα στις μεταφυσικές και ολοκληρωτικές απόψεις (όπως του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη) που έτειναν να κυριαρχήσουν στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Θεμελιωμένη στα υλιστικά πορίσματα της εμπειρικής μελέτης του φυσικού κόσμου (στα πρότυπα του Δημόκριτου) και προσανατολισμένη στη μοναδικότητα του ατόμου, έδωσε ένα οδηγό ζωής περιστρεφόμενο γύρω από την επιδίωξη του ανθρώπου να κατακτήσει την προσωπική του ευτυχία. Μακριά από τα εξουσιαστικά νύχια της μεταφυσικής δεισιδαιμονίας ή του «συλλογικού καλού» υπήρξε ένας ατομοκεντρικός ωφελιμισμός. Τα κηρύγματα της επικούρειας φιλοσοφίας γνώρισαν μεγάλη διάδοση σε όλο τον ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο, ο Επίκουρος λατρεύτηκε από πόλεις ολόκληρες που σκάλιζαν σε πλάκες τα λόγια του.

Εξίσου μεγάλη με την απήχηση που βρήκε ήταν όμως και η πολεμική που γνώρισε. Κατηγορήθηκε, συκοφαντήθηκε και πολεμήθηκε όσο λίγοι από τους σύγχρονους και μεταγενέστερους φιλοσοφικούς του αντιπάλους. Τελικά το πνεύμα των επικούρειων υπέκυψε στην βιαιότητα του χριστιανισμού. Οι χριστιανικές αρχές κυνήγησαν τους οπαδούς του με ιδιαίτερη αγριότητα και κατέστρεψαν συστηματικά όλα σχεδόν τα κείμενά του αφού οι ιδέες του θεωρήθηκαν άθεες. Παρά το ότι ο Επίκουρος άφησε τεράστιο συγγραφικό έργο, ελάχιστα αποσπάσματα διασώθηκαν της θρησκευτικής μανίας. Όσα γνωρίζουμε για τον Επίκουρο είναι μέσω μαθητών του ή ακόμα και αντιπάλων του, που ανάμεσα στις επικρίσεις τους παραβάλλουν και τις δικές του θέσεις! Ο σκοταδιστικός Μεσαίωνας που ακολούθησε ήταν κάτω από την πνευματική επίδραση των πλατωνικών και (κυρίως ) των αριστοτελικών απόψεων που υιοθετήθηκαν από την Εκκλησία. Ο σχολαστικισμός θριάμβευσε επί του εμπειρισμού.

Χρειάστηκαν να περάσουν πολλοί αιώνες μέχρι τον 17ο αιώνα ο Gassendi να ξανακαλύψει τις αρχές της επικούρειας φιλοσοφίας για να αντιπαρατεθεί στον Descartes. Με τα έργα του και την αντιπαράθεσή του με τον Descartes επηρέασε βαθιά την αγγλική διανόηση. Ο Newton, ο Boyle, ο Hook επανέφεραν τον εμπειρισμό στη μελέτη της φιλοσοφίας και την επιστήμης θέτοντας τις βάσεις της σύγχρονης φυσικής, χημείας και αστρονομίας. Η σύγχρονη επιστήμη χρωστάει πολλά στις επιρροές του Επίκουρου που τη βοήθησαν στο ξεκίνημά της να απαλλαγεί από το μεσαιωνικό πνεύμα. Αλλά και στη Γαλλία του Διαφωτισμού ο επικουρισμός γνώρισε άνθιση. Κύρια από τους de la Rochefoucauld, de Saint Εvremonde, de la Mettrie, Helvetius, d’Holbach και de Condillac. Πολλοί βέβαια δανείζονταν ελεύθερα από τον Επίκουρο δίχως να το αναφέρουν.

O εμπειρισμός του Επίκουρου αποτέλεσε αφετηρία και για τους Hume, Hobbs και Locke. O Locke (μαθητής του Bernier, φίλου του Gassendi) εφάρμοσε πολλές αρχές της επικούρειας ηθικής στην πολιτική θεωρία διατυπώνοντας τον κλασικό δημοκρατικό φιλελευθερισμό. Αν και ο Locke χρειάστηκε να κάνει μερικές παραχωρήσεις στο κυρίαρχο πνεύμα της εποχής του και να βρει θέση για το θεό στις θεωρίες του, είναι παραπάνω από σαφές ότι το κύριο σώμα της πολιτικής του θεωρίας εξέφραζε ένα ατομοκεντρικό πρότυπο κοντά στις θέσεις που διατύπωσε χιλιάδες χρόνια νωρίτερα ο Επίκουρος. Ο εμπνεόμενος από τους επικούρειους φιλελευθερισμός του Locke ήταν η ιδεολογική αφετηρία της Αμερικανικής επανάστασης αλλά και γενικότερα της φιλελεύθερης πολιτικής φιλοσοφίας. Ο πυρήνας της σκέψης του ψηλαφάται έντονα στο Κύριαι Δόξαι του Επίκουρου. Ο Thomas Jefferson, από τους Πατέρες του Αμερικανικού Έθνους δε δίστασε να γράψει: «είμαι και γω ένας επικούρειος. Θεωρώ ότι οι γνήσιες θέσεις του Επίκουρου περιέχουν ότι πιο ορθολογικό μας έχει κληροδοτήσει η Ελλάδα και Ρώμη στο χώρο της ηθικής φιλοσοφίας».

Στη συνέχεια οι αρχές του επικουρισμού βρίσκουν την έκφρασή τους στον ωφελιμισμό του Bentham αλλά και του Stuart Mill. Ο Bentham επαναφέρει την ηδονή και την ευχαρίστηση ως εργαλείο για το μέγιστη ατομική και κοινωνική ευτυχία. Κριτήριο για την ηθική αξιολόγηση ενός ατόμου δεν είναι κάποιες αρχές που δίδονται από ψηλά, αλλά πόσο ωφέλιμες για τον ίδιο και την κοινωνία είναι οι πράξεις του. Ολόκληρο το ρεύμα του ωφελιμισμού διαπνέεται από τις βασικές αρχές της επικούρειας σκέψης. Στην πιο σύγχρονη εποχή οι ίδιες αρχές θα μπορούσαν να βρεθούν και στην αρχή της «αποτελεσματικότητας» (δηλαδή την αύξηση της ωφελιμότητας με στόχο την αύξηση της ανθρώπινης ευημερίας) του Hayek ή του Coase. Οι ωφελιμιστές κυριάρχησαν ανάμεσα στους φιλελεύθερους πολιτικούς φιλόσοφους και τους θεωρητικούς του δικαίου, ενώ η αντίληψή του Επίκουρου για την κοινωνία θυμίζει σύγχρονες θεωρίες αυτόματης κοινωνικής οργάνωσης (όπως πχ της Αυστριακής Σχολής των von Mises και Hayek κτλ) επιβεβαιώνοντας την επικαιρότητά του.

Εκτός όμως από την ηθική διάσταση της φιλοσοφίας του ή την εμπειρική προσέγγισή του στη μελέτη του φυσικού κόσμου, ακόμα και οι ίδιες οι παρατηρήσεις για τη φύση εξακολουθούν να έχουν καταπληκτική επικαιρότητα. Διαβάζοντας τον Επίκουρο και τους διαδόχους του διακρίνει κανείς ψήγματα της ατομικής θεωρίας του Dalton, της εξελικτικής θεωρίας του Δαρβίνου, του Einstein, της απροσδιοριστίας του Heisenberg κτλ. Υπάρχει μεγάλη αντιστοιχία με τις μοντέρνες επιστημονικές θεωρίες όπως η εξελικτική βιολογία, η κοινωνιοβιολογία, η εξελικτική ψυχολογία, η κβαντομηχανική κτλ αποδεικνύοντας τη διαχρονικότητα της διδασκαλίας του Επίκουρου και των διαδόχων του.

Μπορεί να μην έχει λάβει την αναγνώριση που του αρμόζει σε σχέση με την προσφορά του, όμως ο Επίκουρος και η φιλοσοφία του ήταν από τους καθοριστικούς παράγοντες της εξέλιξης του σύγχρονου πολιτισμού. Ο επικουρισμός εξακολουθεί να αποτελεί στις μέρες μας το ακλόνητο θεμέλιο τόσο της σύγχρονης επιστημονικής προσπάθειας όσο και της φιλελεύθερης ατομοκεντρικής πολιτικής φιλοσοφίας, και η μελέτη του ένα ανεκτίμητο εφόδιο στην πορεία μας στο μοντέρνο κόσμο.

Περλικός Φώτης
Βιογραφικό σημείωμα

Ο Φώτης Περλικός είναι Ιατρός και υποψήφιος διδάκτωρ Ιατρικής. Είναι συνδημιουργός και συνδιαχειριστής του e-rooster.gr. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Φιλελεύθερης Συμμαχίας και διετέλεσε Προεδρός της από το 2007 έως το 2010. Το 2011 αποχώρησε από μέλος της. Είναι μέλος της Γραμματείας Πολιτικής Έρευνας και Νέων Ιδεών της Δημοκρατικής Συμμαχίας.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ -  E - ROOSTER

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ - φυσική φιλοσοφία

Όταν καταγίνομαι με τη φυσική φιλοσοφία, προτιμώ να μιλώ με παρρησία για  αυτά που ωφελούν την ανθρωπότητα, έστω κι αν μοιάζω να λέω χρησμούς ακατανόητους, παρά να συμβιβάζομαι με την κοινή γνώμη και να δέχομαι τον έπαινο που ο πολύς ο κόσμος σκορπά τόσο σπάταλα.

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ.