ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ ΤΟΥ, ΜΑΡΙΟ ΒΕΡΕΤΤΑ.

Πώς και γιατί ιδρύθηκε το περιοδικό

Ο ΚΗΠΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ

Ως γνωστόν ο φιλοσοφικός Κήπος του Επίκουρου ιδρύθηκε πριν από δύο χιλιάδες τριακόσιες δέκα τρεις περιστροφές της Γης γύρω από τον Ήλιο, στην Αθήνα, σ’ έναν κήπο που αγόρασε ο φιλόσοφος στα δυτικά της πόλης για 80 μνες.
Σύμφωνα με τις αρχαίες κειμενογραφικές πηγές ο Κήπος του Επίκουρου βρισκόταν κάπου ανάμεσα στο Δίπυλο και την Ακαδημία, και με δεδομένο ότι το Δίπυλο, δηλαδή η κεντρική πύλη των τειχών της Αρχαίας Αθήνας υψωνόταν κοντά στη συμβολή της σημερινής οδού Πειραιώς με την Ιερά Οδό, ενώ η Ακαδημία έχει εντοπιστεί στα δεξιά της σημερινής λεωφόρου Αθηνών, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι τα ερείπια του Επικούρειου Κήπου πρέπει να είναι θαμένα κάπου στα βόρεια της Ιεράς Οδού, στην αρχή μάλλον της λεωφόρου Αθηνών.
Ο Κήπος του Επίκουρου λειτούργησε ως σχολή φιλοσοφίας αλλά και ως εκδοτικός οίκος των επικούρειων συγγραμμάτων τουλάχιστον για πεντακόσια χρόνια στην Αθήνα, ίσως και περισσότερο. Στο διάστημα αυτό η επικούρεια φιλοσοφία διδάχθηκε σε όλη την έκταση του ελληνιστικού και στη συνέχεια του ρωμαϊκού κόσμου, και γνώρισε ιδιαίτερη άνθιση εκτός από την Αθήνα, στην Λυκία, στη Συρία και τέλος στην Ιταλία, όπου και ανακαλύφθηκε πριν από τρεις αιώνες η πλουσιότερη αρχαία επικούρεια βιβλιοθήκη, ανάμεσα στα ερείπια της Ηράκλειας, μιας μικρής πόλης που θάφτηκε κάτω από τις στάχτες του Βεζούβιου μαζί με την Πομπηΐα και που είναι γνωστή και με το λατινικό της όνομα ως Erculanum.
Λαμπρές προσωπικότητες της ελληνιστικής εποχής, της ρωμαιοκρατίας αλλά και της ύστερης αρχαιότητας διδάχθηκαν και δίδαξαν επικούρεια φιλοσοφία όπως ο Μητρόδωρος ο Λαμψακηνός, η εταίρα Λεόντιον, ο Πολύαινος ο Λαμψακηνός, ο Έρμαρχος ο Μυτιληναίος, ο Κολώτης ο Λαμψακηνός, ο Λεοντεύς ο Λαμψακηνός, η Θεμίστη η Λαμψακηνή, η εταίρα Μαμμάριον, ο Ηρόδοτος ο Αθηναίος, ο Ιδομενεύς ο Λαμψακηνός, ο Πολύστρατος, ο Διονύσιος, ο Βασιλείδης, ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος, ο επιλεγόμενος και Κηποτύραννος, ο Ζήνων ο Σιδώνιος, ο Δημήτριος ο Λάκων, Διογένης ο Ταρσεύς, ο Φαίδρος ο Αθηναίος, ο Πάτρων, ο Σίρων, ο Φιλόδημος ο Γαδαρηνός, ο Διογένης ο Οινοανδευς, ο Αμαφίνιος, ο Κικέρων, ο Λουκρήτιος, ο Σενέκας, ο Διογενειανός και τέλος ο Παλλαδάς ο Αλεξανδρινός που έζησε πάμφτωχος κατά την βασιλεία του Αρκάδιου, λίγο πριν την δολοφονία της νεοπλατωνικής φιλοσόφου Υπατίας από τα αιμοδιψή μισαλλόδοξα στίφη.
Μετά ακολούθησε το «διάλειμμα των χιλίων ετών βαρβαρότητας» που επέβαλαν οι συμμορίες των φαιοφόρων μέχρι που η δίψα των εχέφρονων ανθρώπων για γνώση έφερε στη δυτική Ευρώπη την Αναγέννηση και μαζί της μια σειρά από εξίσου σημαντικές προσωπικότητες οι οποίες όχι μόνον αναβίωσαν τη μελέτη της επικούρειας διδασκαλίας, αλλά έθεσαν χάρη στην επικούρεια φυσική τις βάσεις για την ανάπτυξη όλων ανεξαιρέτως των επιστημών, εφόσον η επικούρεια διδασκαλία κάλυπτε εξαρχής και με ορθώτατο τρόπο ένα ευρύτατο επιστημονικό φάσμα γνώσεων από την κοσμολογία και την αστρονομία μέχρι την βιολογία και την ψυχολογία.
Η αρχή της θεωρίας των ατόμων, η αρχή του διαστημικού κενού, η κίνηση των ατόμων, η κίνηση των πλανητών, το ηλιοκεντρικό σύστημα, αλλά ακόμη και η θεωρία της εξέλιξης των ειδών, όπως ακριβώς διατυπώθηκε από τον Δαρβίνο (!), όλα μα όλα περιέχονταν εξαρχής στην επικούρεια διδασκαλία και έβρισκαν τέλεια εφαρμογή τόσο στην ψυχολογία όσο και στην κοινωνική ηθική, με την περίφημη επικούρεια «τετραφάρμακο».
Κι όλα αυτά τα παρατήρησαν, τα μελέτησαν και τα δίδαξαν από την εποχή της Αναγέννησης κι έπειτα εξαίρετες διάνοιες της φιλοσοφίας, της τέχνης και της επιστήμης όπως ο Λορέντζο Βάλλα, ο Πιερ Γκασσεντί, ο Μονταίν, ο Γκιατσαρντίνι, ο Μπερνιέ, ο Χομπς, ο Βολταίρος, ο Λαροσφουκό, ο Λα Μεττρί, ο Λοκ, ο Μολιέρος, ο Ισαάκ Νεύτων, ο Ρόμπερτ Μπόιλ, ο Ρόμπερτ Χουκ, ο Σαιντ Εβρεμόντ, ο Ελβέτιους, ο Χόλμπαχ, ο Ντε Κοντιλλάκ, όλοι κοντολογίς όσοι συνέβαλαν στο θαύμα του Διαφωτισμού, ενώ ο Τόμας Τζέφερσον, συντάκτης της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας και τρίτος πρόεδρος των ΗΠΑ, διακήρυξε απερίφραστα: «Είμαι και εγώ ένας επικούρειος. Θεωρώ ότι οι γνήσιες θέσεις του Επίκουρου περιέχουν ότι πιο ορθολογικό μας έχει κληροδοτήσει η Ελλάδα και η Ρώμη στο χώρο της ηθικής φιλοσοφίας».

Και στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα της παντοδυναμίας του μαύρου ράσου, το οποίο συνεργάστηκε με κάθε ξένο δυνάστη προκειμένου να αυγατίσει τον πλούτο και τα προνόμιά του, η επικούρεια διδασκαλία παρέμεινε εν πολλοίς άγνωστη και εντελώς αγνοημένη από τα πλήθη των προσκυνητών των τόσων μνημείων και «ιερών λειψάνων» του μεσαιωνικού σκοταδισμού, οι οποίοι με αγαλίαση κάθε χρόνο παρακολουθούν από την τηλεόραση την άφιξη (με ειδική πτήση της Ολυμπιακής) του «αγίου φωτός» από τα Ιεροσόλυμα, παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι και η τηλεποπτική συσκευή αλλά και τα αεροσκάφη λειτουργούν όχι με βάση τα κηρύγματα των ευαγγελίων, των συναξαρίων και των ψαλτηρίων, αλλά με βάση τις αρχές τις φυσικής που πρώτοι δίδαξαν οι Ίωνες υλιστές φιλόσοφοι και με θαυμαστό τρόπο ανέπτυξαν ο Δημόκριτος, ο Επίκουρος και οι κατοπινοί μαθητές τους.
Στη νεώτερη Ελλάδα λοιπόν, που με τόσες θυσίες απελευθερώθηκε από τους πολιτικούς της δυνάστες, τους Οθωμανούς, αλλά η οποία με τόσες εισφορές και προνόμια διατηρεί, συντηρεί και πλουτίζει τους πνευματικούς της δυνάστες, τους ρασοφόρους, ο πρώτος που ξαναδίδαξε επικούρεια φιλοσοφία – πριν αλλά και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο – ήταν ο προοδευτικός καθηγητής Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, από τους πρώτους πανεπιστημιακούς δασκάλους της Θεσσαλονίκης, Ίωνας κι αυτός στην καταγωγή…
Όλοι εμείς οι σύγχρονοι νεοεπικούρειοι οφείλουμε πολλά στον Χαράλαμπο Θεοδωρίδη και στο εξαίρετο βιβλίο του «Επίκουρος: η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου», το οποίο παρά τα πενήντα του χρόνια εξακολουθεί να διαβάζεται απολαυστικά από τους σύγχρονους αναγνώστες.
Μετά το βιβλίο του Χαράλαμπου Θεοδωρίδη ακολούθησαν κι άλλες σποραδικές εκδόσεις επικούρειων συγγραμμάτων, όπως εκείνο του Νίκου Ψυρούκη ή του Μπέντζαμιν Φάρρινγκτον, ενώ κατά την τελευταία δεκαετία δημιουργήθηκε μια ολόκληρη επικούρεια… «βιβλιοθήκη» με οχτώ μέχρι στιγμής τόμους από τις εκδόσεις Θύραθεν, μερικά ακόμη αξιόλογα συγγράμματα από άλλες εκδόσεις, αλλά και το εισαγωγικό εγχειρίδιο «Εμείς οι Επικούρειοι» που έγραψα ο ίδιος για όσους ενδιαφέρονται να μυηθούν στις βασικές αρχές της επικούρειας φιλοσοφίας. Όλα αυτά είναι σημάδια πως ο σπόρος του Χαράλαμπου Θεοδωρίδη άρχισε να φυτρώνει και πως όλο και περισσότεροι άνθρωποι βρίσκουν στην επικούρεια διδασκαλία τις ικανοποιητικότερες απαντήσεις στα θεμελιώδη φιλοσοφικά ζητήματα, τόσο τα γενικά όσο και τα ειδικά, εκείνα της καθημερινότητας.
Τι απομένει να γίνει;
Πολλά.
Ήδη μεταξύ ανθρώπων που έχουν μυηθεί στην επικούρεια διδασκαλία έχει εκφραστεί η επιθυμία της γνωριμίας μεταξύ τους και της ανταλλαγής απόψεων και ιδεών. Αυτήν ακριβώς την επιθυμία σκοπεύει να ικανοποιήσει το περιοδικό «Κήπος του Επίκουρου». Για να αποκτήσουν οι νεοεπικούρειοι ένα βήμα έκφρασης αλλά και ένα μέσο γνωριμίας, διατρανώνοντας έτσι τη θέση τους ότι όσοι άνθρωποι σήμερα ασχολούνται με την αρχαία υλιστική φιλοσοφία και τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό είναι συνάμα και δημοκράτες και ανθρωπιστές και διαφωτιστές και φυσιολάτρες και κατά συνέπεια απορρίπτουν μετά βδελυγμίας τα διάφορα φασιστοειδή που τα τελευταία χρόνια παριστάνουν τους «αρχαιολάτρες» για να κρύβουν επιδέξια τις ναζιστικές πολιτικές τους επιδιώξεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά μετά από τόσους αιώνες σιωπής όπου προκύπτει ένα περιοδικό επικούρειας φιλοσοφίας στον τόπο όπου δίδαξε ο Επίκουρος και οι μαθητές του. Όμως για όλα υπάρχει μια αρχή. Και θα φροντίσουμε να υπάρξει και συνέχεια.

Μάριος Βερέττας